Onze samenleving draait voor een deel op vrijwilligers, vaak mensen die na een lange periode betaald werken nog wel iets willen doen voor anderen.
Er wordt niet altijd stil gestaan bij de positie van een vrijwilliger. Vaak werkt iemand onder de verantwoordelijkheid van een stichting. De vrijwilliger is dan min of meer bij de stichting in dienst maar wordt niet zelden op geen enkele wijze beschermd.
Ik ben dit jaar twee keer in aanraking gekomen met een stichting die alleen bestaat bij de gratie van de vrijwilliger. Maar in geen van beide gevallen was er iets met betrekking tot die vrijwilliger geregeld.
Het eerste geval waar ik mee te maken had was in mijn positie als notaris. Het betrof een landelijk werkende stichting met zo’n 300 vrijwilligers. De stichting wordt gesubsidieerd door overheid en gesponsord door bedrijven. Een paar vrijwilligers kwamen bij mij omdat ze onvrede hadden met de wijze waarop het stichtingsbestuur hun behandelde. In de (vrij oude) statuten van de stichting werd wel geschreven over vrijwilligers, maar ook niet meer dan dat. Na veel gesprekken met het bestuur en sponsoren zijn er uiteindelijk statuten gekomen waarin de positie van de vrijwilligers is geregeld en waarin een adviesraad is opgenomen van vrijwilligers die geraadpleegd moet worden voor het nemen van bepaalde beslissingen.
Het tweede geval werd mij voorgelegd door een goede vriend. Samen met een twaalftal enthousiastelingen begon hij meer dan een decennium geleden aan iets moois. Dat mooie groeide en groeide en toen werd het idee opgevat om het in een stichting onder te brengen. Men toog naar een notaris en die heeft de stichting opgericht. In feite was er al een vereniging en die kun je niet zo maar omzetten in een stichting, maar toch. Het meest kwalijke was dat er in de statuten wel genoemd werd dat de stichting alleen kan bestaan door vrijwilligers, maar verder niets over dat onderwerp. Er werd een bestuur gevormd uit een aantal van de samenwerkende vrijwilligers, de anderen kwamen toen al buiten spel te staan. In de statuten werd nog opgenomen dat de bestuursleden geen beloning kregen voor hun werkzaamheden. De vrijwilligers-niet bestuursleden kregen een kopie van de statuten.
Een stichting is dictatoriaal; het bestuur is, in een geval als dit, geen verantwoording verschuldigd aan die wie dan ook. Sterker nog, de stichting kan vrijwilligers op hun gedrag aanspreken en zelfs ontslaan zonder dat er enig rechtsmiddel open staat.
Die goede vriend van mij werd ontslagen, hij weet nog steeds niet waarom. Hij vermoedt dat het te maken had met zijn kritische vragen over de financiën van de stichting. Het bestuur gaf een andere opgave van de resultaten dan de vrijwilliger op grond van de inkomsten van de stichting voor ogen had.
Hij kwam bij mij om raad. Goede raad was in dit geval niet duur. Ik heb de statuten opgevraagd en die bleken een paar jaar geleden te zijn gewijzigd, zonder enige mededeling richting vrijwilligers. De enige verandering was dat de bestuursleden zich zelf een beloning konden toekennen en dat is hoogst waarschijnlijk ook gebeurd, vandaar de kritische vragen over de financiën.
Maar met deze wetenschap kun je helemaal niets. Een paar bestuursleden zijn overigens opgestapt nadat ze op hun gedrag werden aangesproken.
Wat wil ik met dit verhaal?
Een vrijwilliger er op wijzen dat hij/zij zich van te voren goed moet laten informeren over de instantie waarbij het vrijwilligerswerk wordt gedaan en de positie van de vrijwilligers daarin.
